1.1. Aanleiding
De laatste zuiveringsvisie van HDSR dateert uit 2012. In lijn met de toenmalige tijdgeest lag daarin de nadruk op kosten en doelmatigheid. We zijn nu tien jaar verder en de tijden zijn veranderd. Dit vraagt om een nieuwe zuiveringsvisie die richting geeft aan hoe HDSR omgaat met de veranderingen bij het uitvoeren van zijn zuiveringstaak. Onderdeel van de zuiveringsvisie is ook de afvoer van het (ontwaterde) slib dat na de biologische zuivering van het afvalwater ontstaat. De huidige contracten voor de afvoer van dit slib lopen op termijn af. Dit vraagt om een nieuwe slibstrategie die richting geeft aan een robuuste en bedrijfszekere verwerking van slib in de toekomst.
Daarbij wordt ook verdere invulling gegeven aan de ambities van het waterschap rondom duurzaamheid (energie en grondstoffen).
De zuiveringsvisie bouwt voort op reeds vastgestelde ambities. Een belangrijke leidraad daarin is het nieuwe Waterbeheerprogramma 2022 – 2027, maar ook de Duurzaamheidsvisie ‘Doe, denk, duurzaam, naar een emissieloos en circulair waterschap’ (2020) en de ‘Visie en handelingsperspectief toekomstbestendig watersysteem’ (2021) geven richting aan de zuiveringsvisie. De belangrijkste aspecten uit deze beleidsdocumenten zijn in onderstaande figuur kort samengevat.


DOE, DENK, DUURZAAM
Naar een emissieloos en circulair waterschap
Visie Duurzaamheid Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden
- Minder broeikasgassen
- Meerwaarde uit afvalwater
- Duurzaam waterschap
- Volledig circulair
- Biodiversiteit versterkt
Visie en handelingsperspectief toekomstbestendig watersysteem
Onderdeel van het HDSR-programma Klimaatadaptie
- Verkleinen afhankelijkheid Amsterdam Rijnkanaal
- Direct inzetten op draagvlak- en ruimtelijke transitiestrategie
- Indringend betrokken zijn bij ruimtelijke ordening
- In veenweidegebied e.a. kansen benutten
- Bovenregionale afstemming continueren en intensiveren
- Volop inzetten op infiltratiecapaciteit Heuvelrug
Waterbeheerprogramma 2022-2027
- Stroomopwaarts: samen vooruitkijken en sturen, water meer sturend te laten zijn
- Sluiten van regionale water- en grondstofkringlopen
- Stimuleren terugwinning van warmte uit (afval)water
- Al doende leren bij de inzet van innovaties, samen met anderen
- Extra inspanning om ons afvalwater verdergaand te zuiveren
Figuur 1. Vastgesteld beleid waar de Zuiveringsvisie 2050 op voortbouwt
Deze zuiveringsvisie maakt de bovenstaande ambities concreet en verdiept deze waar nodig. Dit resulteert in een heldere visie waar HDSR met het zuiveren van afvalwater in de toekomst naar toe wil (horizon 2050).
Voor de korte termijn (5 - 10 jaar) en middellange termijn is een routekaart opgesteld, waarin concreet is aangeven welke doelen op welke termijn worden behaald.
1.2. Zuiveringsvisie en slibstrategie integraal geheel
HDSR zorgt dagelijks voor het zuiveren van het afvalwater van bijna 900.000 inwoners, wat neerkomt op bijna 750.000 huishoudens en bedrijven. Dat gebeurt op dit moment met 16 rioolwaterzuiveringsinstallaties met een totale capaciteit van 1,1 miljoen inwonersequivalenten en een totaal jaarvolume van meer dan 81 miljoen m3 afvalwater. Om de waterkwaliteitsdoelen in de toekomst te halen, wordt het afvalwater steeds verder gezuiverd, zowel wat betreft nutriënten als opkomende stoffen, om te voorkomen dat deze stoffen via de waterketen in ons oppervlaktewater terechtkomen.
Daarbij wordt zo veel mogelijk energie teruggewonnen. De ambitie is om met het gezuiverde water, de gewonnen grondstoffen en het zuiveringsslib zo veel mogelijk waarde toe te voegen aan de omgeving. Daarmee legt deze zuiveringsvisie met de integrale slibstrategie een belangrijke relatie tussen de waterketen en de omgeving. In onderstaande figuur is dit schematisch weergegeven.
De inpassing van de infrastructuur van de waterketen (drinkwater, riolering en zuivering) in de ruimtelijke ontwikkelingen vormt een belangrijk onderdeel van de zuiveringsvisie en raakt sterk aan de activiteiten van onze partners (waaronder drinkwaterbedrijven, provincies, landbouw en gemeenten).
De strategie voor het zuiveringsslib geeft invulling aan de ambities rondom grondstoffen en energie die in het afvalwater aanwezig zijn in de vorm van organische stoffen. Ook kan energie uit het water zelf worden gewonnen: door warmte te winnen uit het (gezuiverde) afvalwater (TEA) en/of het oppervlaktewater (TEO).
Het terugwinnen van energie uit afvalwater is onderdeel van de zuiveringsvisie net als het reduceren van de emissie van broeikasgassen die in de waterlijn en in de sliblijn vrijkomen.
Na het zuiveren van het afvalwater blijft een relatief schone waterstroom over, het effluent. Dit wordt geloosd op het oppervlaktewater, dat stroomafwaarts diverse gebruiksfuncties kan hebben. Het effluent kan wellicht ook nieuwe gebruiksfuncties krijgen, zoals infiltratie voor droogtebestrijding, gebruik in de landbouw of industrie en als grondstof voor (halffabrikaat van) drinkwater.
1.3. Omgevingspartners betrokken
Het waterschap is in toenemende mate afhankelijk van anderen om haar eigen doelen te halen. In onderstaande figuur is dat gevisualiseerd voor het zuiveren van afvalwater, ook in relatie tot het ontvangende watersysteem. De invloed die het waterschap heeft op het zuiveren is deels zelfstandig, bijvoorbeeld bij het configureren van de zuiveringen of energieoptimalisatie op de zuivering. Voor andere aspecten is het waterschap mede afhankelijk van anderen,
bijvoorbeeld bij afkoppelen van regenwater, terugdringen van rioolvreemd water, normering voor waterkwaliteit en behalen waterkwaliteitsdoelen of terugwinning van grondstoffen. Voor de grotere ontwikkelingen is de invloed van het waterschap minimaal. Zo heeft de bevolkingsgroei grote gevolgen voor HDSR, maar invloed kan het waterschap daar niet op uitoefenen. Op alle onderdelen kan HDSR wel een actieve rol innemen, maar samenwerking met partners is nodig om de gestelde doelen te halen.
Deze kijk op de positie van de waterketen in de leefomgeving vraagt ook om betrokkenheid van de omgevingspartners bij het opstellen van de zuiveringsvisie. Daarom zijn bij het opstellen de omgevingspartners van HDSR nauw betrokken geweest.
Het gaat om vertegenwoordigers van de waterketenpartners gemeenten, buurwaterschappen, drinkwaterbedrijf, provincie, landbouw en natuur (zie figuur 2).